İnvestisiya yatırmaq üçün niyə Azərbaycan?

Azərbaycan Avropa ilə Asiya arasında dəhlizdir və hazırda iri logistika mərkəzinə çevrilməkdədir

Azərbaycan Avropa ilə Asiya arasında çoxşaxəli logistik qovşaqdır

Avropa ilə Asiya arasında körpü rolu oynayan Azərbaycan çox böyük tranzit imkanlarına malikdir. Şərqdən Qərbə və Şimaldan Cənuba gedən yollar məhz Azərbaycandan keçdiyi üçün ölkəmiz Şərq ilə Qərb, Şimal ilə Cənub arasında ticarət yollarının çoxunun birləşdiyi əlverişli logistik mərkəzə çevrilir.

Azərbaycanın bütün Avrasiya regionu üçün strateji əhəmiyyətli logistik mərkəzə çevrilməsində ölkəmizin əlverişli coğrafi mövqeyi, burada zəruri nəqliyyat infrastrukturlarının mövcud olması, o cümlədən yeni Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı da mühüm rol oynayır.

Son illər Azərbaycanın nəqliyyat sektorunda bir sıra irimiqyaslı infrastruktur layihələri həyata keçirilib. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı kompleksinin, müasir aeroportların, beynəlxalq əhəmiyyətli avtomobil yollarının tikintisi, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizləri istiqamətində dəmiryol xətlərinin yenilənməsi nəticəsində ölkənin xarici iqtisadi əlaqələri genişlənib. Tikintisi bu il başa çatdırılacaq Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryol xətti Avropa və Asiya ölkələri arasında yük daşınmasında tranzit ölkə kimi Azərbaycanın əhəmiyyətini daha da artıracaq. Bu marşrut Asiya və Avropa ölkələrini birləşdirəcək ən qısa yoldur və onunla hər il 30 milyon ton yük daşınması gözlənilir.

Tarixi Böyük İpək yolu təxminən 2 min il ərzində Qərblə Şərqi birləşdirən böyük ticarət marşrutu olub. Bu yol bir sıra ölkələrin ərazilərindən keçib və həmin dövlətlərin iqtisadi, mədəni inkişafında mühüm rol oynayıb. Azərbaycan hələ o vaxtlar bu nəhəng ticarət və nəqliyyat qovşağının bir hissəsi idi. «Tarixi ipək yolu»nun bərpasında əsas strateji məqsədləri aşağıdakılardır:

1.Bölgədə yerləşən ölkələrin ticarət-iqtisadi əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi;

2.Nəqliyyat əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi, yük və sərnişinlərin beynəlxalq daşınmasının həyata keçirilməsi;

3.Tranzit daşımaları üçün əlverişli şəraitin yaradılması;

4.Yükdaşıma müddətinin qısaldılması;

5.Nəqliyyat sahəsində müvafiq siyasətin hazırlanması;

6.Daşıma tarifləri və güzəştlərin müəyyən edilməsi;

7.Müxtəlif nəqliyyat növləri arasında əlaqələrin tənzimlənməsi;

8.Yük və sərnişin daşımaları üzrə beynəlxalq və daxili tariflər sahəsində uyğunlaşdırılmış siyasətin aparılması;

9.Çoxmodallı (birləşmiş) daşımaların təşkil olunması üzrə uyğunlaşdırılmış fəaliyyət proqramının işlənib hazırlanması

Böyük İpək yolunun bərpası layihəsi TRACECA (Transport Corridor Europe Caucasus Asia) adlanır. Layihəni 1993-cü ilin mayında Brüssel konfransında Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyanın yeni müstəqil dövlətlərinin razılığı ilə Avropa Şurası qəbul etmişdir.

2014-cü ilin avqustundan etibarən tarixi İpək Yolunun bərpası üzrə işlərə başlanılıb. Beynəlxalq Transxəzər nəqliyyat marşrutu ilə birinci sınaq konteyner qatarı Çindən Bakı limanına qədər 4768 kilometr (o cümlədən dəmiryolu ilə 4258 kilometr və dəniz yolu ilə 510 kilometr) məsafə qət edib. Buradan isə Gürcüstan və Türkiyə ərazisi ilə Avropaya istiqamət götürüb.

İpək yolunun bərpasından sonra ölkəmizdən tranzit yüklərin daşınması ilbəil artır. Təkcə cari ilin yanvar-iyun aylarında "İpək yolu" nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan ərazisində 28,1 milyon ton yük, 149,4 milyon sərnişin daşınıb. Yüklərin 14 milyon tonu və ya 49,7 faizi avtomobil, 9,5 milyon tonu və ya 33,9 faizi dəmir yolu, 4,6 milyon tonu və ya 16,4 faizi dəniz nəqliyyatları ilə həyata keçirilib. Yük daşımaları fəaliyyətindən 242,5 milyon, sərnişin daşınmasından 52,3 milyon manat gəlir əldə edilib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövründəkindən müvafiq olaraq 7,1 və 12,6 faiz çoxdur. Eyni zamanda, Xəzəryanı ölkələrdən tranzit yolla Köhnə Dünya istiqamətində daşınan karbohidrogen xammalın beşdə dörd hissəsindən çoxu bu dəhlizin payına düşür.

Bu il Ukrayna da Transxəzər beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinə qoşularaq Çinə 10 vaqon və 20 konteyner yük göndərib. Sınaq qatarı Qara dənizlə Gürcüstanın Poti limanına, sonra dəmiryolu ilə Bakıya, buradan isə Xəzər dənizi vasitəsilə Qazaxıstanın Aktau limanına və nəhayət, Çinə çatıb.

Marşrutun uğurlu test sınağından sonra Ukrayna və Litva “Vikinq” konteyner qatarının Transxəzər beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinə qoşulması barədə memorandum imzalayıblar. Bu, ondan xəbər verir ki, Ukrayna, Gürcüstan, Azərbaycan, Qazaxıstan və Çinlə yanaşı, Avropa İttifaqı ölkələri də İpək Yoluna qoşulacaqlar. Yəqin ki, gələcəkdə Koreya Respublikası da bu sərfəli nəqliyyat dəhlizindən bəhrələnə biləcək.

Hazırda Ukrayna-Gürcüstan-Azərbaycan-Qazaxıstan-Çin marşrutu üzrə yola sərf edilən vaxt təqribən 11 gün çəkir. Gələcəkdə isə bu müddətin 10 günədək azaldılması gözlənilir.

Bu il yanvarın 14-də Azərbaycan, Qazaxıstan, Gürcüstan və Ukrayna TRACECA dəhlizinin strateji tərkib hissəsi olan və ildə 15 milyon tondan çox yükdaşıma potensialına malik transxəzər beynəlxalq nəqliyyat marşrutu üzrə yükdaşımalar üçün rəqabət qabiliyyətli güzəştli tariflər müəyyən edilməsi barədə protokol imzalayıblar.

Beynəlxalq yükdaşımalarda hava nəqliyyatı da iştirak edir. Məsələn, Azərbaycanın “Silk Way West Airlines” aviaşirkəti bu yaxınlarda Bakı ilə Yaponiyanın Komatsu şəhəri arasında birbaşa yük hava yolu açıb. Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportundan Komatsu hava limanına ilk reys həyata keçirən təyyarədə 34 ton kommersiya yükü olub. “Silk Way West Airlines” aviaşirkəti bu marşrutla ən müasir “Boeing 747-8F Freighter” yük təyyarələri ilə həftədə iki dəfə müntəzəm reyslər həyata keçirəcək.

Azərbaycanda logistik nəqliyyat mərkəzinin yaradılması məqsədilə bərələr, tankerlər, quru yük gəmiləri, təyyarələr alınıb. Ticarət təyinatlı nəqliyyat marşrutlarının Azərbaycandan keçməsi ölkəmizə həm siyasi, həm də iqtisadi dividentlər gətirir. Gələcəkdə isə bu amil bütün Avrasiya regionunun firavanlığına xidmət edəcək.


İnvestisiya yatırmaq üçün niyə Azərbaycan?

Azərbaycanda əlverişli investisiya mühiti mövcuddur və investisiyalara bütün zəruri təminatlar verilir

Qanunvericilik və xarici investisiyalar rejimi

Azərbaycan Respublikasının ərazisində investisiya fəaliyyətinin (sərmayədarlığın) ümumi sosial, iqtisadi və hüquqi şərtləri və xarici investisiya qoyuluşunun hüquqi və iqtisadi prinsipləri müvafiq olaraq “İnvestisiya fəaliyyəti haqqında” və “Xarici investisiyanın qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyənləşdirilir.

Hökumət xarici investorlara aşağıda göstərilən əlavə hüquqi təminatlar verir:

- Qanunvericiliyin pisləşməsinə qarşı. İnvestisiyalar həyata keçirilən zaman mövcud olan qanun 10 il ərzində qüvvədə olacaq.

- İnvestisiyaların milliləşməsinə (millətin və dövlətin maraqlarına zidd olan hallar istisna olmaqla) və rekvizisiyasına (təbii fəlakətlər, epidemiyalar və fövqəladə hallar istisna olmaqla) qarşı. Milliləşmə ya rekvizisiya həyata keçirilsə, zərərçəkmiş xarici investorlar təcili və adekvat kompensasiya ilə təmin olunurlar.

- Dövlət orqanları tərəfindən keçirilmiş qeyri-qanuni tədbirlər nəticəsində zərərçəkmiş xarici investorlara kompensasiya ödənilir

- Vergilərin ödənilməsindən sonra əldə olunan gəlirin azad repatriasiyası.

Dövlət qeydiyyatı

Hüquqi şəxslərə dair dövlət reyestri hüquqi şəxslər və onların təsisçiləri barədə ümumi məlumatı daxil edir. Mülki məcəllənin müddəalarına əsasən hüquqi şəxslərə dair dövlət reyestri açıq elan edilib və hər bir maraqlanan tərəf qeydiyyat üçün təqdim olunan sənədlərin surətini ala bilər.

Dövlət qeydiyyatı 5 gün ərzində keçirilir.

Ədliyyə nazirliyində qeydiyyatı keçəndən sonra şirkət digər yerlərdə də qeydiyyatdan keçməlidir (vergilər nazirliyi və dövlət statistika komitəsi).

Xarici investisiyalı şirkət qeydiyyatdan keçən kimi daha qeydiyyatlardan keçmədən və icazələr almadan Azərbaycanda kommersiya ilə məşğul ola bilərlər (məs. xarici investisiyalı şirkətin qeydiyyatı, istehsal üçün lisenziya və s.)

Valyuta tənzimlənməsi

Azərbaycanın Milli Bankı valyuta tənzimlənməsinə dair mübadilə siyasətini müəyyən etməyə və təlimatları qəbul etməyə müvəkkil olunub.

Milli Bankın xüsusi lisenziyası olmadığı halda bütün ödəmələr manatda keçirilir.

Əmtəələrin və xidmətlərin Azərbaycana idxalı ilə bağlı rezidentlər və qeyri-rezidentlər tərəfindən xaricə göndərilən avanslara dair pul məhdudiyyətləri Milli Bank tərəfindən ləğv olunmuşdur. Məhdudiyyətlərin ləğv olunmasına baxmayaraq, avans ödənişləri veriləndən sonra əmtəələr Azərbaycana 180 gün ərzində çatdırılmalıdırlar.

Gömrük rejimi

Azərbaycan qanunvericiliyi Azərbaycana import olunan əmtəələrə tətbiq olunan bir neçə gömrük rejimi tanıyır. Bunlardan xarici investorlar üçün vacib olanları aşağıdakılardır:

- Tranzit

- gömrük saxlanılması

- gömrük anbarı

- müvəqqəti import

- gömrük zonalarına giriş və çıxış.

Azərbaycana idxal olunan əmtəələrdən rüsum tutulur (advalor rüsumu – 0-15% - ədəd və ölçü rüsumuna uyğundur). Aksiz vergisi bəzi növ əmtəələrə tətbiq olunur (tütün və alkoqol məmulatları). Azərbaycan məqsədli ƏDV prinsipini qəbul edib (hal hazırda 18%), hansı ki əmtəənin gömrük dəyərindən tutulur (tətbiq olunan gömrük rejimindən asılı olaraq, idxal rüsumu və aksiz vergisi həmçinin). Bəzi kateqoriyalara və əmtəə növlərinə ƏDV tətbiq olunmur və ya 0% tətbiq olunur.

İxrac (metal ixracından başqa) dövlət rüsumlarından azaddır.

Məhsul Bölgüsü Sazişinə (MBS) aid podratçılar, onların agentləri və subpodratçılar idxal rüsumunu ödəmədən və məhdudiyyətsiz neft-qaz sənayesi təyinatlı əmtəələri Azərbaycana idxal və yenidən-ixrac edə bilərlər. MBS rejimli idxala 0% ƏDV tətbiq olunur.

Azərbaycanda geniş tikinti bumu yaşanır və genişmiqyaslı özəlləşdirmə proqramı həyata keçirilir

Tikinti sektoru

Hazırda Azərbaycanda dünya memarlıq incisi hesab oluna biləcək “Heydər Əliyev Mərkəzi”, “Bakı Alov Qüllələri”, “Bakı Crystal Hall”, “Bakı Ağ Şəhər” kimi layihələr icra olunmuşdur.

Son illərdə ölkədə 755 yeni məktəb binası tikilmiş, 344 məktəb binası əsaslı təmir edilmiş, müasir avadanlıqla təchiz olunmuş onlarla diaqnostika mərkəzi və digər səhiyyə obyektləri, dünya və Avropa standartlarına tam cavab verən olimpiya-idman kompleksləri, yüzlərlə çoxmərtəbəli yaşayış binası istifadəyə verilmişdir.

Son 3 ildə ölkədə 13 yol qovşağının, 23 piyada keçidinin tikilib istifadəyə verilməsini, 9 piyada keçidinin əsaslı təmir olunmasını, ümumiyyətlə, ölkədə 77 avtomobil körpüsü və yol ötürücüsünün, onlarla avtomobil yolu və yol qurğusunun istismara verilmişdir.

Görülmüş tikinti işlərinin ümumi həcmindən 63,1 faizi yeni tikinti, yenidənqurma və genişləndirmə, 18,2 faizi əsaslı təmir, 6,faizi cari təmir, 12,7 faizi isə digər inşaat işlərinin payına düşüb.

Eyni zamanda Azərbaycanın inşaat şirkətlərinin dünya bazarına çıxmaq istiqamətində ilk addımlar atılmışdır. Artıq Azərbaycanın şirkətləri müasir tikinti bazalarının yaradılması və elmi-texniki tərəqqinin son nailiyyətlərindən istifadə etməklə, Dünya Bankı və digər beynəlxalq maliyyə qurumlarının xətti ilə Rusiya, Ukrayna, Qazaxıstan, Gürcüstan, Liviya və başqa ölkələrdə həyata keçirilən layihələrin tenderlərində iştirak edərək qalib gələrək layihələndirmə və tikinti işləri aparırlar.

Özəlləşdirmə

Son dövrlərdə qeyri-neft sektorunun inkişafına dəstək məqsədilə özəlləşdirmə prosesinin sürətləndirilməsi iqtisadiyyatın strukturunu təkmilləşdirmək, rəqabət mühitini formalaşdırmaq, bazar münasibətlərinin iqtisadi əsası kimi özəl mülkiyyətçilər təbəqəsini genişləndirmək, iqtisadiyyata investisiyalar, o cümlədən, xarici investisiyalar cəlb etmək yolu ilə həyata keçirilən özəlləşdirmə proqramının tətbiqinə əsaslanır. Bu baxımdan sənaye, aqrar sahə, inşaat, xidmət, infrastruktur, səhiyyə, telekommunikasiya, nəqliyyat və digər sahələr özəlləşdirmə üçün prioritet hesab olunur. Müəssisələrə strateji investorların cəlb edilməsi, iqtisadi aktivliyin artırılması, biznes mühitinin gücləndirilməsi, eləcə də özəlləşmiş müəssisələrdə rəqabətədavamlı və ixrac qabiliyyətli məhsulların istehsalı, yeni iş yerlərinin açılması və ixtisaslı kadrların cəlb edilməsi də əsas hədəflərdəndir. 

Özəlləşdirmənin başlandığı dövrdən indiyədək 50 minə yaxın dövlət müəssisə və obyekti özəlləşdirilmişdir. Özəlləşdirmə prosesində orta və iri dövlət müəssisələrinin çevrilməsi nəticəsində 1600-ə yaxın səhmdar cəmiyyəti yaradılmış və sonradan özəlləşdirilmişdir.

Özəlləşdirmənin başlandığı dövrdən etibarən müəssisə və obyektlərin özəlləşdirilməsindən təxminən 600 mln. manat dövlət büdcəsinə daxil olmuşdur ki, bu da müvafiq qaydada ölkənin müəyyən sosial-iqtisadi problemlərinin həllinə yönəldilmişdir.

Özəlləşdirmə prosesində 100-ə yaxın dövlət müəssisə və obyekti investisiya müsabiqələri vasitəsilə özəlləşdirilmiş bu da müəssisələrin və cəlb edilmiş investorların fəaliyyəti üçün əlverişli şərait yaratmışdır. İnvestisiya müsabiqələrinin qalibləri tərəfindən həmin müəssisələrdə istehsal fəaliyyətinin bərpası, iş yerlərinin açılması yeni texnologiyaların və idarəetmə təcrübəsinin tətbiqi məqsədilə 550 mln. ABŞ dolları məbləğində vəsaitin investisiya şəklində qoyulmuşdur. 

Ticarət, xidmət, tikinti, istehlak malları istehsal edən yüngül yeyinti emal sahələrində dövlət müəssisələrinin özəlləşdirilməsi nəticəsində bazar münasibətləri tam formalaşmış yerli bazar tələbatı istehsalçılar tərəfindən təmin olunmuş, bu sahələrə müasir texnologiya avadanlıq və idarəetmə təcrübəsi cəlb edilmişdir. Nəticədə dövlətin bir neçə il öncə çox ciddi məşğul olduğu və bəzi hallarda problemlərlə rastlaşdığı sahələrə aid təsərrüfat qayğılarından azad olunması təmin edilmiş, bu funksiyalar dövlətdən daha çevik və səmərəli sahibkar strukturlarına ötürülmüşdür.

Özəlləşdirmənin sonrakı mərhələsi iqtisadiyyatın mühüm sahələrinə aid olan müəssisələri əhatə etmişdir. Özəlləşməyə açılmış maşınqayırma, metallurgiya, neft-kimya, kimya sahələrinin investisiyaya olan tələbatının dolğun ödənilməsi məqsədi ilə strateji investorlarla daha çox əməkdaşlıq qurulmuş və iqtisadiyyatın aparıcı müəssisələri kimi onların əlverişli üsullarla özəlləşdirilməsi təmin olunmuşdur.


(privatization.az)